MUHAKEME.NET FORUMU - Yıldırım Bayezıd Han içki içmişmidir?

YILDIRIM BÂYEZîd Han (1360-1403)

Dördüncü Osmanlı pâdişâhıdır.

Girdiği harplerde gösterdiği cesâret ve manevra kâbiliyetinin

son derece sür’atli olması dolayısı ile kendisine askerlerce

«yıldırım» lakabı verilmiştir.

Babası Murâd Han’ın Kosova meydanında şehîd olurken

yaptığı vasıyeti üzerine tahta geçti1.

(1. Daha evvel bahsettiğimiz bir tevâfuk, burada da yaşandı ve

Murâd Han’ın şehâdeti ile Yıldırım Bâyezîd’in cülûsu

esnâsında Şehzâde Mehmed Çelebi dünyâya geldi.)

Kazanılan bu büyük zaferin neticelerini alabilmek için

ilerlemeye devâm eden I. Bâyezîd, birçok yeni beldeler fethetti.

Bunların arasında meşhûr Üsküp de bulunmaktaydı.

Bunu şâir şöyle anlatır:

Üsküp ki, Yıldırım Bâyezîd Han diyârıdır;

Evlâd-ı fâtihâna ânın yâdigârıdır…

……..

Üsküp ki Şar Dağı’nda devamıydı Bursa’nın,

Bir lâle bahçesidir dökülmüş temiz kanın…

Bâyezîd Han’ın bu ilerleyişi esnasında kendi cülûsunu tebrîke gelen elçilere:

“–Roma’ya kadar ilerleyeceğim!..” demesi, O’nun İslâm’ın

şevket ve izzeti yolunda kendisi için çizdiği o büyük ufku

göstermektedir.

O, akıllara durgunluk verecek cesâret ve şecâati yanında siyâsî

sahada da son derece mahâret sahibiydi. Bizans’ın taht

çekişmelerinden istifâde etmesini gâyet iyi bildi.

Hattâ hapisteki bir şahsı tahta, tahttakini hapse

gönderebilecek derecede müessir oldu. Bu siyâsî dehâsıyla

yaptıklarına mukâbil olarak da, Bizans’dan aldığı haracı

arttırdı. Ayrıca Bizans’a bir câmî inşâsını ve orada yaşayan

müslümanlar arasındaki ihtilâflara bakacak şer’î bir mahkeme

kurulmasını te’mîn etti.

Şâyân-ı hayrettir ki Yıldırım, yine bu siyâsî dehâsı sebebiyle

Alaşehir’in üzerine yürüdüğünde, orayı Bizanslılar’dan yine

bizzat Bizanslılar’ı kullanarak kendi adına fethettirdi.

Bu hâdise, târihin kaydettiği ender vak’alardan olup Yıldırım

Bâyezîd Han’ın i’lâ-yı kelimetullâh yolunda adâlet ve firâset

üzre sahip olduğu ihtişâm ve izzeti; binbir zulümle ayakta

durmaya çalışan Bizans imparatorunun da içinde bulunduğu

zilleti gösterir.

Dış siyâsetinde birçok olağanüstü başarılar sergileyen Bâyezîd

Han, Anadolu birliği yolunda da büyük adımlar attı.

Beyliklerin en büyüğü olan Karamanoğulları’nın büyük bir

kısmını Osmanlı’ya ilhâk etti. Ancak bu ilhâk, ahâlînin kendi

isteğiyle gerçekleştirilmiştir. Nitekim Âşık Paşazâde bu

hakîkati şöyle anlatır:

“… Bâyezîd Han, Konya önlerine geldiğinde, şehrin kapıları

kapatıldı. Ancak harman vakti olduğundan Konya ovasında

her tarafta arpa ve buğday yığınları vardı. Halk, telaşla kaleye

sığındığı için bunları içeri alabilmeleri mümkün olmamıştı.

Bunu gören Yıldırım Han’ın askerleri, hisâr dibine yaklaşarak

Konya halkına seslendiler:

“–Gelin, bize arpa ve buğday satın; atlarımıza yedirelim!” dediler.

Halktan birkaç kişi:

“–Bakalım dedikleri doğru mu?” diyerek kaleden çıkıp

Osmanlı ordusunun yanına geldi.

Durumdan haberdar olan Bâyezîd Han, her ihtimâle karşı

askerlerine şu tâlimatı verdi:

“–Bunlar bizim müslüman kardeşlerimizdir. Sakın ola

kimseye zulmetmeyin! Kul hakkına riâyetkâr olun; arpa

sahipleri, kendi muradlarınca satsınlar!..” dedi.

Böylece gelenler, kendi arzuları istikametinde ve talep ettikleri

fiyata satış yaptılar. Akçelerini de alarak hiç ummadıkları

büyük bir memnûniyetle kaleye döndüler.

Konya halkı, bu gözler yaşartan adâlet ve insanlığı görünce,

şehrin kapılarını kendi istekleriyle ardına kadar açtı ve

Osmanlı’yı içeriye buyur etti. Bu hâdiseyi duyan etraftaki diğer

bazı şehirler de, elçiler gönderip Osmanlı’yı beldelerine dâvet

eylediler:

“–Buyurun, gelin! Şehirlerimizi sizler idâre edin!” dediler.

Anadolu’nun mü’min ve temiz halkı, şâirin:

Velîdür her ne “han” kim âdil olsa,

Değül ayıp, cihân âna kul olsa..

Süleymân adl edüp tutdu cihânı,

Süleyman mislüdür han âdil olsa…

mısrâlarındaki inceliği kavramış olarak, âdetâ Osmanlı’yı cân ü

gönülden kucaklıyordu.

Târihin bile gıptayla seyrettiği bu kucaklaşma, Osmanlı

adâletinin, kılıcıyla başbaşa yürüdüğünün ve bu yüksek

adâletin, Osmanlı’daki satvet ve ihtişâmı artırdığının en bâriz

bir tezâhürüdür. Yâni Osmanlı, o yüce azamet, satvet ve

ihtişâmını, mızrak ve süngülerin üzerinde değil, halkın ve

milletin kalbindeki sevgi ve muhabbetlerin üzerinde inşâ

eylemiştir.

İşte cihânı kaplayan Osmanlı şa’şaa ve haşmetinin temelinde

Şeyh Edebali’nin vasıyetleri ve onların sağladığı bu ve benzeri

yönlendirmeler yatmaktadır.

Bu husûsa büyük bir gayretle dikkat eden Yıldırım Bâyezîd

Han da, devletini son derece güçlendirmiş ve bunu bütün

dünyâya tescîl ettirmişti.

Bu arada Osmanlı’nın iyice gelişip güçlenmesinden bütün

hıristiyanlık âlemi tedirgin olmaya başladı.

Nihâyet büyük bir haçlı ordusu hazırladılar.

Osmanlı’yı bertaraf edip Bizans’ı kurtarmak ve müslümanların

elinde bulunan Kudüs’ü fethetmek gibi gâyelerle teşkîl edilen

bu müttefik haçlı ordusu, hemen harekete geçerek Osmanlı

topraklarına girdi ve Tuna nehri kıyısındaki Niğbolu kalesini

kuşattı.

Bunu haber alan Yıldırım Bâyezîd, adına yakışır bir hızlılıkla

Niğbolu önlerine geldi. Hattâ kaleyi teslîm etmemelerini

bildirmek için gece yarısı tek başına atına binerek düşman

saflarının arasından ustalıkla geçti ve surların dibinden kale

kumandanına seslendi:

“–Bre Doğan! Bre Doğan!..”

Sultan’ın sesini tanıyan Doğan Bey, büyük bir şaşkınlıkla

derhal burçların üzerinden cevap verdi:

“–Buyurunuz şevketlüm!..”

Pâdişâh Yıldırım Bâyezîd Han, kısa tâlimâtını bildirdi:

“–Doğan! Ordumla birlikte geldim! Sakın ola kaleyi teslîm

etmeyesin!” dedi ve sür’atle geri dönerek karanlıkların

arasında gözden kayboldu.

Ertesi gün kalabalık haçlı ordularıyla yapılan kanlı muhârebe,

Yıldırım Han’ın kesin gâlibiyetiyle neticelendi. Bu haçlı

ordusuna büyük-küçük bütün Avrupa devletleri asker

vermişti. Bunlar arasında onbin Fransız şövalyesi vardı ki:

«Gökler yıkılsa, mızraklarımızla tutarız!» diye övünmüşlerdi.

Lâkin çoğu kılıçtan geçirilen bu şövalyelerin mağrûr reisleri

Jan bile esîr olmaktan kurtulamadı. Haçlılar, Osmanlı’nın

îmânla yoğrulmuş hamleleri karşısında eriyip tükendi. O gün

Yıldırım Bâyezîd, vücûdunun çeşitli yerlerinden yaralandığı

gibi atının da yaralanması üzerine yere düşmüştü. Ancak O,

bunlara aldırmayıp yeni bir ata bindi ve harbi bütün kudretiyle

idâre ederek zafere ulaştı.

Yıldırım Bâyezîd’in, müslüman milletler adına haçlılarla tek

başına yaptığı Niğbolu harbindeki büyük zaferi, hıristiyan

Avrupa devletlerine karşı elde edilen en büyük

muvaffakıyetlerden biridir.

Bu zafer münâsebetiyle Mısır’daki Abbasî halîfesi, Yıldırım

Bâyezîd’e, tebrîk için bir mektûb gönderdi ve ona «Sultân-ı

İklîm-i Rûm» diye hıtâb etti.

Yıldırım Bâyezîd, Niğbolu zaferinde birçok asilzâde ve

şövalyeyi de esîr almıştı. Esîrlerin arasında yukarıda

söylediğimiz gibi Fransızların meşhûr şövalyesi korkusuz Jan

(Jean) da vardı. Yıldırım Bâyezîd Han, onları, fidye karşılığı

serbest bıraktı.

Ayrıca memleketlerine dönecekleri gün hepsine bir ziyâfet

verdi.

Bütün şövalyeler, Sultan’ın bu insânî muâmeleleri karşısında

kendilerinin esirlere yaptığı fenâ davranış ve zulümleri

düşünerek son derece mahcûb kaldılar ve:

“–Şu andan itibaren Anadolu ve Rumeli’nin Hakanı Yıldırım

Bâyezîd Han’a karşı gelmeyeceğimize ve ona karşı silâh

kullanmayacağımıza dâir namus ve şerefimiz üzerine yemîn

ediyoruz!..” dediler.

Onların minnet altında söylemiş olduğu bu sözler üzerine

Osmanlı’nın ehl-i küfre karşı ihtişâm ve cesâret âbidesi olan

koca Sultan Yıldırım Bâyezîd Han, gür sesi ile şövalyelere şöyle

hıtâb etti:

“–Avrupa’da korkusuz lakabını almış olan Jan ve

arkadaşlarının, bana karşı silâh kullanmayacaklarına dâir

etmiş oldukları yemînleri geri iâde ediyorum.

Gidiniz; yeniden

ordular toplayınız ve üzerime geliniz! Biliniz ki, bu hareketiniz

bana bir kez daha zafer kazanmak imkânını verecektir.

Zîrâ ben, Allâh’ın dînini yüceltmek üzre Cenâb-ı Hakk’ın

rızâsını kazanmak için dünyâya gelmiş olduğumun şuûrunda

bir sultanım.

Bu itibarla Hazret-i Allâh’ın yardım ve nusreti bizimledir.

Ve bir kimsenin ki yardımcısı Allâh’dır, elbette onu

yenebilecek hiçbir kuvvet ve kudret yoktur!..”

İşte bu ihtişâm ve adâlet karşısında yalnız o ziyâfete katılan

şövalyelerin değil, bütün dünyânın gözleri kamaşmıştı.

Nitekim birçokları gibi Salona piskoposu da, Sultan Bâyezîd’i

memleketinin zulümden kurtarılması için dâvet etti.

Yunanistan’ın fethi böylece gerçekleşti.

Seneler sonra Venedikli Travijani, Yıldırım’ın kahraman ve

muzaffer ordusunu şöyle tasvîr eder:

“Osmanlı ordusunda bizde olduğu gibi şarap, kumar ve fuhuş

gibi şeyler yoktur. Onlar, hiç aksatmadıkları askerî tâlimlerine

ilâveten Allâh’ın büyük ve yüce ismini zikrettikleri gibi, gece ve

gündüz ibâdetle meşgûl olduklarından dolayı dâimâ

gâlib gelirler.”

Osmanlı’nın, düşmanları tarafından da itirâf edilen bu yüksek

mertebeye ulaşmasında bünyesinde bulundurduğu

Edebali silsilesinin pek müstesnâ bir rolü olduğu büyük bir

hakîkattir.

Nitekim Yıldırım devrinin Edebali’si demek olan Emîr Sultan

Hazretleri’nin mânevî bir işâretle Bursa’ya gelmesi ve

Sultan’ın damadı olması, Osmanlı’da devâm eden mânevî irşâd

silsilesinin bir nişânesidir.

Yıldırım Bâyezîd ile Emîr Sultan Hazretleri’nin karşılaşmaları

çok ibretlidir:

Rivâyetlere nazaran Emîr Sultan, Bursa’ya geldiğinde Yıldırım

Bâyezîd Han, Macaristan seferinde idi.

Yapılan harbin çok şiddetli olması dolayısıyla asker arasında

birçok yaralı vardı.

Ancak nûr yüzlü bir genç, onların yaralarını sarıyor ve

kendilerine duâ ediyordu.

Yıldırım’ın kendisi de yaralanmış olduğundan bu nûr yüzlü

gence içinden akan bir muhabbetle seslendi:

“–Ey yiğit! Benim de kolumda yara var; sarıver!..” dedi.

Emîr Sultan, cebinden çıkardığı bir mendille Pâdişâh’ın

yarasını sardı ve askerlerin arasında kayboldu.

Bütün askerler, kısa bir müddet içinde yaralarının tamamen

iyileşmiş olduklarını görünce, büyük bir hayretle durumu

Sultan’a ilettiler.

Bunun üzerine Yıldırım Han, kolundaki yarayı merak ederek

mendili açınca, kendisinin de sıhhate kavuştuğunu görüp

şaşırdı.

Ayrıca koluna sarılan o mendilin yarısı kesilmiş bir nişan

mendili (gelinin damada hediye ettiği mendil) olduğunu

farkederek hayreti bir kat daha arttı…

O genci ne kadar

arattıysa da bulduramadı.

Aynı seferde devâmlı ilerleyen Osmanlı ordusu, bir kalenin

fethinde de hayli güçlük çekmiş, pek çok asker zâyiat vererek

zor durumda kalmıştı.

Sultan Yıldırım Bâyezîd, neredeyse kalenin düşmesinden

ümîdini yitirmek üzereydi ki, birden kale kapılarının ardına

kadar açıldığını gördü.

Hattâ açan kimseyi de hayâl-meyâl farketti.

Sanki bu da, yaralarını saran o nûr yüzlü genç idi.

Bu hayret veren manzara karşısında Yıldırım Bâyezîd, derhal

hücûm emri vererek fethi gerçekleştirdikten sonra o

mâneviyât yiğidini arattırdı, ancak önceki hâdisede olduğu gibi

yine bulduramadı. Böylece kendisine iki defa en zor anlarında

yardım eden o nûr yüzlü genç, gönlünü merak hisleriyle

dolduran bir muammâ oldu.

Aradan günler geçip Osmanlı ordusu muzaffer olarak Bursa’ya

döndüğünde karşılayıcılar arasında o sırada Yıldırım’ın kızı ile

evlenmiş bulunan Emîr Sultan Hazretleri de vardı.

Bâyezîd Han, atından inip Emîr Sultan ile musâfahalaşırken

O’nunla gözgöze geldi ve bu genç zâtın harp meydanında

yaraları saran kimse olduğunu anladı ve mânidâr bir şekilde:

“–O el çabukluğu ne idi?” dedi.

Emîr Sultan, tevâzu ve mahviyet içinde:

“–Sultanım! Kur’ân-ı Kerîm’de buyurulan: «Allâh’ın kudret

eli, onların elleri üzerindedir!» (el-Feth, 10) beyânı vechile

Allâh için hiçbir güçlük yoktur!..” dedi.

Yıldırım tekrar sordu:

“–Ya o mendil?!.”

Emîr Sultan Buhârî Hazretleri, tebessümle cevap verdi:

“–Devletlü babacığım! Yarısı cebimdedir.

Ben de damadınız Şemsüddîn Buhârî’yim…”

Bundan büyük memnûniyet duyan Sultan Bâyezîd Han, Emîr

Sultan’ın nûrlu çehresine bir daha baktı ve:

“–Kale kapısını açan o yiğit de sendin değil mi?” dedi.

Emîr Sultan, bu suâle tatlı bir sükût ile mukâbele etti.

Sonra

biri dünyâ, diğeri âhıret sultanı olan bu iki büyük şahsiyet

kucaklaşıp Cenâb-ı Hakk’a hamd ve şükürde bulundular.

Âşık Paşazâde der ki:

“Bu Âl-i Osman bir sâdık soydur. Onlardan meşrû olmayan bir

hareket sâdır olmamıştır. Onlar, ulemânın günâh dediği

hareket ve amellerden son derece kaçınmışlardır.”

Nitekim onların bu sûrette davranışları sebebiyledir ki, Molla

Fenârî, cemâate devâm etmemesi sebebiyle Yıldırım Bâyezîd’in

şehâdetini kabûl etmeme cesâretini rahatlıkla göstermiş ve

sebebini hayretle soran Sultan’a da açık bir şekilde:

“–Sultanım! Sizi cemâatte göremiyorum.

Halbuki sizler, bu milletin rehberleri olarak ilk safta yer

almalısınız. Yâni sizin amel-i sâlih sahibi olmanız gerekir…

Şâyet cemâate iştirâk etmezseniz, halka kötü örnek olursunuz

ki, bu da şâhidliğinizin kabûlüne engeldir…” cevabını vermişti.

Bu hâdise üzerine, diğer bir rivâyete göre de Niğbolu

muvaffakıyetinin bir şükrânesi olarak Yıldırım Bâyezîd,

Bursa’daki meşhûr Ulucâmî’yi yaptırdı ve beş vakit cemâate

devâm eyledi.

Pâdişâh, bu Câmî-i şerîfin açılışında başta Emîr Buhârî (Emîr

Sultan) olmak üzere bütün meşâyıh ve ulemâyı dâvet etmişti.

Bir cum’a sabâhıydı. Herkes yapılacak merasim için

toplanmıştı. Bir müddet sonra Sultan Yıldırım Bâyezîd teşrîf

etti ve damadı olan Emîr Buhârî Hazretleri’ne:

“–Ey Emîr! Buyur, câmî-i şerîfin kapılarını sen açıp namazı da

sen kıldır! Bu şeref, ümmetin büyüğü olarak sana âiddir.” dedi.

Ancak Emîr Buhârî, büyük bir tevâzû ile itiraz etti:

“–Hayır sultanım! Benden çok daha büyük kimseler var.

Bu şerefi, Şeyh Ebû Hamîdüddîn-i Aksarayî’ye vermelisiniz!” dedi.

O vakte kadar bu isimde bir şahsı duymamış bulunan Bâyezîd Han sordu:

“–Bu zât da kim ola ki?”

Emîr Buhârî cevap verdi:

“–Sultanım! Belki duymuşsunuzdur; Somuncu Baba nâmıyla

mârûf bir ekmekçidir. Ulucâmî işçilerine de bol bol ekmek

infâk eylemiştir. İşte o kişi, evliyâullâhın büyüklerinden Ebû

Hamîdüddîn-i Aksarayî’dir.”

Bunun üzerine Sultan, teklîfi tasdîk etti.

Emîr Buhârî de, ayağa kalkarak cemâate Somuncu Baba’yı

tanıttı ve onu minbere dâvet eyledi.

Somuncu Baba, mahcûb bir şekilde:

“–Emîrim! Ne ettin? Bizi ifşâ ettin!..”

diyerek son derece

mahviyet içerisinde minbere yürüdü.

O gün minberde Somuncu Baba, Fâtiha’nın yedi ayrı işârî

tefsîrini yaptı.

Ancak sırrının zarûreten ifşâsı dolayısıyla daha sonra talebesi

Hacı Bayram-ı Velî’yi de yanına alarak Bursa’yı terketti.

İşte Osmanlı mülkü, böyle kadri yüksek Allâh dostlarıyla

te’mînât altındaydı.

Öyle ki geleceğin sultanları olarak yetiştirilen şehzâdeler de,

her kesimden liyâkatli böyle kimseler tarafından yetiştirilir,

bilhassa mânevî terbiyeleri velî bir üstâda tevdî edilirdi.

Daha sonra Fâtih’in yetiştirilmesinde de aynen tahakkuk

edecek olan şu hâdise câlib-i dikkattir:

Yıldırım Bâyezîd Han’ın oğullarından Şehzâde Süleyman,

derslerine karşı alâkasızlığı sebebiyle hocası tarafında hafifçe

cezâlandırılmıştı. Şehzade buna hiddetlenerek doğruca saraya

gitti ve durumu babasına şikâyetle anlattı. Yıldırım Han da,

derhal hocaefendiyi çağırtıp sordu:

“–Süleyman’ı niçin cezâlandırdın a hocam?”

Hocaefendi, gâyet sâkin ve vakur bir şekilde şu târihî cevabı verdi:

“–Pâdişâhım! Şehzâdeniz yarın bu devletin idâresine tâlib

olacaktır. Ümmet ona emânet edilecektir.

Onun câhil kalması, milletine zarar verir.

Evet o şimdi bir şehzâdedir, ancak henüz ilim ve hâl erbâbı

olamamıştır.

Dolayısıyla ben onu yetiştirmeye me’mûr ve îcâb ettiği şekilde

de kendisini terbiyeye mecbûrum…” dedi.

Yıldırım Bâyezîd, hürmetle gözlerini yere çevirdi ve:

“–Haklısınız hocam! Siz, gerekirse, beni de cezâlandırırsınız!

Sizin gibi hocaefendiler başımızda olduğu müddetçe, biz

cihâna hükmederiz.” dedi.

İnce rûhlu Pâdişâh’ın cevabındaki bu nâzik nükteyi kavrayan

hoca, ertesi gün, derse gelip de kendisine oğlunu niçin

cezâlandırdığını sormak isteyen Yıldırım Han’a mahsustan

iltifât etmedi.

Böylece hocasının mânevî rütbesini babasının üzerinde gören

şehzâde de, hatâsını anladı ve o günden sonra derslerine son

derece gayret gösteren bir talebe oldu.

Her müslümân fâtih için ideal olan İstanbul’u fethetme gâyesi,

Yıldırım Han’ın da en büyük arzusu idi. Bu yolda takdîre şâyân

gayretleri oldu.

Dört kez İstanbul’u kuşattı. Dördüncü kez yaptığı kuşatmada

Bizans, olgun bir meyve gibi ellerine düşmek üzereydi.

Zîrâ Fâtih’in fethettiği şartlardan daha uygun şartlara sahip

bulunan Yıldırım, bunu değerlendirmiş ve fethe iyice

yaklaşmıştı. Fetih, çok kolay bir şekilde gerçekleşecekti.

Ancak o sırada Anadolu’yu kasıp kavurmaya başlayan Timur

gâilesi, bu büyük ve kudsî teşebbüsü akîm bıraktı.

Zîrâ Timur, Osmanlı ile arasındaki bir iki anlaşmazlığı bahâne

ederek aslında kuru bir cihangirlik adına Anadolu’ya girmişti.

İslâm’ı yüceltmek yolunda ilerleyerek muhteşem bir mevkîe

yerleşmiş bulunan Osmanlı’yı yenmek sûretiyle kendi şöhret

ve azametini artırmak niyetinde idi.

Öyle ki, bu nefsânî maksad uğruna kazandığı zaferden sonra

aklen mâlûl bulunan Fransa kralına yazdığı bir mektupta

Osmanlı’yı ortak düşman îlân etmesi, gâyet düşündürücüdür.

Vâkî olan hâdiseler tahlîl edildiğinde, ilk bakışta her iki sultan

da karşılıklı tahrîklere kapılmış görünmekteyse de, Timur’un

yaptıkları, onun târih önünde ne kadar büyük bir hatâ

işlediğini göstermektedir.

Târihî bir gerçektir ki Timur, Osmanlı’yla harp etmek

husûsunda büyük ölçüde papalığın tahrîkine kapılmıştır.

Bu tahrîk direk olarak değil, yanına müslüman kılığında sızmış

bulunan casuslar vâsıtasıyla gerçekleştirilmiştir.

Bu casuslar, zâhirde Timur’un aşırı taraftarı gibi görünmüşler,

böylelikle gizliden gizliye yaptıkları casusluk faâliyetlerinde

başarılı olmuşlardır.

Niğbolu hezîmetini bir türlü hazmedemeyen, ancak elinden de

bir şey gelmeyen Papa, hıristiyan âleminin rahat nefes

alabilmesi için Timur’u sürekli olarak Osmanlı’ya karşı

kışkırtmıştır. Dolayısıyla bu tahrîke kapılmak, hamâkatten

başka bir şey değildir.

Tahrikçilerin diğer kanadını Bizans teşkîl eder.

Bütün bunlara beyliklerin bitip tükenmez hırsları da eklenirse,

Timur’un, dört bir yandan gelen tahrîklere hangi sâikle

kapılmış olduğu rahatça anlaşılır.

Bu tahrîklere kapılış ise, Timur’un rûhunu sarmış bulunan

benliği ortaya koymaktadır. Eğer Timur, fütûhata

niyetlendiğinde evvelâ kendi benliğini fethetmiş olsaydı,

yâni bir nefis tezkiyesinden geçseydi, vukû bulan hâdiselerin

istikâmeti bambaşka olurdu. Yâni Timur, benliğini yenememiş

ve dünyânın hâkimi olma yolunda «Osmanlı da kim oluyor?»

düşüncesiyle hareket etmiştir. Zîrâ iki tarafın arasının

açılmasına sebep olan istekler, devamlı Timur’dan gelmiş, yine

ordusunu peşine takarak rakîbinin üzerine yürüyen Timur olmuştur.

Osmanlı üzerine yaptığı seferde Timur, etrafında bulunan

kıymetli ulemâ ve umerânın sözlerini ve îkâzlarını duymaz bir

hâldeydi. Zîrâ onların re’yi, ekseriyetle müslümanlar arasında

ehl-i küfürle yaptığı gazâlar sebebiyle büyük muhabbet

kazanmış olan Osmanlı’yla harp etmenin yanlış olduğu

yolunda idi.

Timur, o zamanın tankları olan fillerle Sivas kalesini muhâsara

ettiğinde kalede bulunan Yıldırım Bâyezîd’in oğlu Şehzâde

Ertuğrul, şehir eşrâfını topladı ve onlara şöyle dedi:

“–Benim vazîfem sizleri muhâfaza etmek yolunda gayret

sarfetmektir. Timur’un kuvvetleri kıyas edilemeyecek

derecede bizden çok olabilir. Bu bir kader-i ilâhîdir.

Bana düşen, onun saldırısını yiğitçe göğüsleyip sizleri ve kaleyi

şânımıza yaraşır bir şekilde müdâfaa etmektir.

Biliniz ki Timur, bizim cesedlerimizi çiğnemeden aslâ bu şehre

giremez…”

Bu sözlerinin ardından Şehzâde Ertuğrul, dediği gibi hareket

etti ve bir avuç yiğidiyle koca Timur ordusuna karşı inanılmaz

bir mukâvemet gösterdi. Kahramanca vuruştu.

Ancak sel gibi

akan bir ordunun önünde cengâverleriyle birlikte nihâyet

şehâdet şerbetini nûş eyledi.

Şehzâdeyi bertaraf eden Timur, kaledekilere, teslîm olurlarsa

kimsenin kanını dökmeyeceğine dâir haber yolladı.

Fakat bu söze güvenerek teslîm olan bütün kale müdâfîlerini

hunharca öldürdü.

Durumu haber alan Yıldırım Bâyezîd, hem bir kalenin düşmesi

hem de birçok yiğitle birlikte evlâdını kaybetmenin acıları

içerisinde derin bir mâteme büründü.

O sırada Uludağ sırtlarındaydı. İleride hiçbir şeyden haberi olmayan bir çoban, kavalıyla içli içli havalar çalmaktaydı.

Koca Sultan, bir müddet kavalı dinledikten sonra çobana derin

bir teessür içinde:

“–Çal, çoban çal!.. Keyf de senin, rahatlık da senin…

Ne derdin var ki? Sivas gibi kalen mi gitti, Ertuğrul gibi yiğit

evlâdın mı öldü?.. Çal, çoban çal!..” dedi ve ardından atını hızla

Bursa’ya doğru sürüp gitti.

Bâyezîd Han, Timur’un mektuplarına her ne kadar sert

mukabelelerde bulunduysa da, gerçekte buna ve daha sonra

harbe Timur tarafından mecbûr bırakılmış bulunmaktaydı.

O’nun, Sivas muhâfızı Malkoçoğlu Mustafâ Bey’e söylediği şu

sözler, bunu gâyet açık bir şekilde ifâde eder:

“–Malkoç Bey! Bunca insanı, husûsiyle de âlemden habersiz

çocukları dahî feryâd ü figân ve iniltiler içinde helâk eyleyen

Timur gibi zâlim ile benim sulh yapacağımı hatırına bile

getirme!..”

Yıldırım Bâyezîd’in başına gelen en tâlihsiz hâdise, hiç

şüphesiz ki muhteris bir hükümdar olan Timur ile yaptığı

Ankara Muhârebesi’dir. Bu muhârebe, Osmanlı’nın hazîn

mağlûbiyeti ile neticelenmiş ve acı bir fetret döneminin

başlangıcı olmuştur. Kuru bir inatlaşmanın neticesi, bütün

Anadolu tekrar eski karışıklığa düşmüş ve batıda yapılan İslâm

fütûhâtı bir müddet için de olsa durmuştur. Bu itibarla Timur,

her ne kadar şahsî hayatında dindâr bir hükümdar olsa da bu

inatlaşmanın sonunda yaptığı işler, hiç de bir müslümanın

inanış ve hissiyatıyla bağdaşır bir iş değildir. Zîrâ Sivas’ta

insanları dehşetli bir şekilde öldürmesi ve benzeri davranışları,

hiçbir mâzeretle te’lîf edilemez.

Diğer taraftan Timur gâilesi, Osmanlı’nın batıdaki fütûhâtını en az elli yıl geriye atan bir felâkettir.

Takdîr edilir ki, bir âile reîsinde benlik olsa, bu menfî

husûsiyet, sadece âile fertlerine zarar verir. Ancak bir devletin

başında bulunan kimselerde en ufak bir benlik bulunduğu

zaman, bu da, büyük bir millet kitlesinin zarar görmesine ve toplum fâciâlarına sebep olmaktadır.

İşte Timur’daki husûsiyet de bu benlikten başka bir şey

değildir. O, «Bütün cihâna ben hâkim olacağım» gâyesiyle

hareket etmiştir. Yoksa Osmanlı’yla arasında çıkan ihtilâflar, o kadar büyük mes’eleler değildir.

Hâl böyleyken Ankara mağlûbiyetine bakarak Yıldırım

Bâyezîd’in müstesnâ şahsiyeti hakkında yanlış

değerlendirmeler yapmak da doğru değildir.

Üstelik bu harbi kaybettiren sebep, Yıldırım’ın dirâyetsizliği

değil, Selçuklu’nun dağılışından o güne kadar devamlı bir

sûrette liderlik hırsıyla birbirleriyle çekişen Anadolu beylerinin

yine aynı hırsla Sultan’a ihânet edip karşı tarafa geçmeleridir.

Yoksa bu ihânetten evvel Yıldırım’ın, çok açık bir şekilde harbi

üstün olarak sürdürdüğü, gâlibiyyete iyice yaklaşmış olduğu

târihî bir gerçektir. Hattâ harbin ilk altı saatindeki Osmanlı

üstünlüğü karşısında Timur, bir ara îtidâlini kaybetmiş ve

dizüstü çökerek sulh talebine karar vermişti. İşte tam bu

esnâda bir hayli uğraşıp da neticede câzib vaadlerle

kandırabildiği bir kısım Anadolu beylerinin Yıldırım’a ihâneti,

imdâdına yetişti ve harp kendi lehine döndü. Bu gerçeği Timur:

“–Bu dervişler döğüşmede kusûr etmediler.” diyerek îmâ ile de

olsa itirâf etmekten kendini alamamıştır.

Diğer taraftan onun bu ifâdesi, büyük bir hakîkati anlatmakta,

yâni Osmanlı’nın bir “Gâzîler Devleti” olduğu telâkkîsinin ne

kadar yaygın olduğunu göstermektedir.

Nitekim bu telâkkî dolayısıyladır ki, Timur, zaferi kazanmış

olduğu halde, üstelik Yıldırım Bâyezîd Han’ı da esîr almış

bulunmasına rağmen Osmanlı ordusunu imhâ edememiştir.

Ganîmetler hariç, milletine hiçbir şey kazandırabilmiş değildir.

Timur’un benliği, büyük bir savaşa sebebiyet vermiş ve

ardından gözü yaşlı binlerce yetîm, dul ve mazlûm bırakmıştır.

Girdiği beldelerdeki halkların müslüman oluşlarına dahî

aldırmayan Timur’un, nâmus, şeref, mal-mülk v.b. husûslarda

ahâlîye yapmadığı zulüm kalmamış, özellikle Bursa’da taş

üstünde taş bırakmayarak Osmanlı’nın bütün târihî

vesîkalarını yaktırmıştır ki, bu büyük bir cinâyettir.

Bu itibarla Timur ve Yıldırım karşılaştırıldığında Yıldırım’ın ondan çok çok üstün bir sultan olduğu âşikârdır.

Zîrâ

Timur’un devleti, Ankara zaferine rağmen on sene içinde

dağılıp gitmiştir. Yâni Timur, Osmanlı’dan daha yüksek bir

medeniyeti temsîl etmediği için işgal ettiği yerlerden sadece sel

suyu gibi gelip geçmiştir. Kalıcı olamamıştır.

Hattâ kendisinden sonra devleti dağılmıştır.

Yerine kalan İlhanlılar da, varlıklarını çok uzun

sürdürememişlerdir.

Buna mukâbil, Yıldırım’ın ardından bıraktığı devlet ise, on

sene içinde derlenip toparlanmış ve yeniden dipdiri bir fetih devleti hâline gelmiştir.

Bunun sebebi de, Osmanlı’nın,

Edebali silsilesi tarafından

atılan mânevî temellerindeki sağlamlıktır.

Nitekim Edebali silsilesinin mübârek elleriyle yoğrulan

Osmanlı’nın en büyük husûsiyeti;

«Ben baş olacağım!»

dâvâsı gütmemiş ve bu uğurda müslüman kanı dökmemiş olmasıdır. Bu husûs çok mühimdir.

Anadolu’daki diğer beylikler ise:

«Selçuklu’nun yerine ben kalacağım;

Anadolu birliğinin başı ben olacağım!»

diye birbirleriyle sürekli harp etmişlerdir.

Oysa Osmanlı, ehl-i küfürle harbi tercîh etmiş,

hizmetlerini nefislerine değil,

dîn-i mübîne tahsîs kılmışlardır.

Dolayısıyla Osmanlı’nın sür’atli bir şekilde yükselmesinin en büyük sebeplerinden biri budur.

Yâni Osmanlı, «hurra…» sesleriyle gelen bir gürûh ile

harbetmeyi tercîh etmekle, İslâm’daki cihâd rûhuna muvâfık

hareket etmiş, bu sebeple müslüman kitleler tarafından

devamlı destek görmüştür.

Diğer Anadolu beylikleri ise, birbirleriyle mücâdele etmişler,

ancak her iki taraf da «Allâh, Allâh» sesleriyle üzerine

gelenlerle harbettiğinden teb’aları tarafından takdîr ve tasvip

görmemişlerdir. Dolayısıyla beyliklerin halkları, vicdânen

rahat olamamış ve alttan alta Osmanlı’ya iltihâk etmiştir.

Bu iltihâkı câzipleştirmede en çok muvaffak olan sultanlardan

biri de hiç şüphesiz Yıldırım Bâyezîd’dir.